Yeşil Hidrojen Ekosistemine Doğru
Fas ve Mısır için Politika Öncelikleri ve Uygulama Stratejileri

Bölüm-3

RES4Africa Vakfı: Dario Garofalo, Paolo Cutrone, Cristiana Lisi AFRY Yönetim Danışmanlığı: Gaia Stigliani, Fabio Giovanni Parisi CESI: Bruno Cova, Silvia Corigliano, Luca Migliorini
Grupo Mercados Energéticos Consultores (GME): Laura Souilla, Francisco Baqueriza, Erick Amkoa
Prysmian Group: İlhan Öztürk, Xavier Vallez
RINA: Laura Severino, Manuela Gussoni, Filippo Cirilli

Aşağıdaki  Rapor orjinal İngilizce versiyonundan  alınarak   Sabri Günaydın ve İlhan Öztürk  tarafından yapay zeka çeviri yazılımları kullanarak Türkçe'ye çeviri yapılmış , kontrol edilerek düzenlenmiştir.Rapor bölümler halinde yayınlanacaktır.

Kaynak: https://res4africa.org/publication/towards-a-green-hydrogen-ecosystem/

 Bu yayın tüm hakları saklı olmak üzere telif hakkıyla korunmaktadır. 

Türkçe çeviride  göreceğiniz olası hataları " iletisim@etp.com.tr "  adresine e-posta göndermenizi rica ederiz. 

Bu raporun ETP Portalımızda yayını ile ilgili bize izin veren RES4 Afrika Vakfı Genel Sekreteri Mr. Roberto Vigotti ile  destek ve kılavuz olan  RES4 Afrika Vakfı İcra Komitesi Üyesi , Prysmian Grubu CCO Export, Güney Avrupa Bölgesi ve Yeni Pazarlar Başkan Yardımcısı  Sn. İlhan Öztürk  teşekkür ederiz. 



2.3.    GH2 gelişimini mümkün kılan bir çerçevenin tasarlanması: stratejiler, politikalar, düzenlemeler ve özel sektör katılımı

Yeşil hidrojen gelişimi için politika eksenleri

Gerekli teknolojik yeniliklerle birlikte, sağlam ve sürdürülebilir bir GH2 piyasasının oluşturulması, ele alınması gereken önemli kurumsal zorlukları da beraberinde getirmektedir. RES tarafından desteklenen elektroliz yoluyla üretilen GH2, temiz ve çok yönlü bir enerji taşıyıcısı olarak muazzam bir potansiyele sahiptir. Bununla birlikte, yaygın olarak benimsenmesi, destekleyici politikaların, düzenleyici çerçevelerin ve piyasa mekanizmalarının geliştirilmesini gerektirmektedir. Kurumsal zorluklar, yatırımı teşvik eden, enerji verimliliğini artıran ve enerji tasarrufu sağlayan bir ortamın yaratılmasında yatmaktadır.  

IRENA'ya göre, başlangıçtaki direncin üstesinden gelmek ve pazara giriş için asgari bir eşiğe ulaşmak için dört ana eksen üzerine inşa edilmiş entegre bir politika yaklaşımına ihtiyaç vardır:
 

Şekil 14: Hidrojen ekonomisinin gelişimi için ana eksenler

Kaynak: IRENA analizine dayalı GME açıklaması (2023)

2050'ye kadar net sıfır emisyona ulaşmak için bir strateji geliştirmek, çoğu uygulama ve son kullanım için çeşitli karbonsuzlaştırma çözümleri arasındaki rekabet nedeniyle karmaşık bir görevdir. Hidrojenin fosil yakıtlar için mükemmel bir ikame olmadığını ve kullanımının doğrudan elektrifikasyon ve enerji verimliliği iyileştirmeleri gibi diğer karbonsuzlaştırma alternatiflerine karşı uygun şekilde değerlendirilmesi gerektiğini unutmamak önemlidir. Çoğu durumda, bu alternatifler daha hızlı uygulanabilir ve daha uygun maliyetlidir.

Uygulamaların önceliklendirilmesi de son derece önemlidir - hangilerinden başlanacağı ve hangi hızda değiştirileceği anlaminda. Herkese uyan tek bir çözüm yoktur, bunun yerine izlenecek yol her ülkenin yapısal koşullarına bağlıdır (esas olarak üretim matrisi, enerji matrisi ve arazi dâhil olmak üzere doğal kaynakların mevcudiyeti).

GH2 ile, onu üretmek için kullanılan yenilenebilir kaynakların "eklenebilirlik ilkesi" dikkate alınmalıdır: yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektrik için başka üretken kullanımlar varsa, bu kaynaklar hidrojen üretimine yönlendirilmemelidir. Bu ilkeye uyulmaması, elektriğe erişimi, binaların elektrifikasyonunu, ulaşımı ve endüstriyel süreçleri geciktirebilir ve hatta elektrik üretimi için daha fazla fosil yakıt gerektirebilir.

Yönetişim sistemleriyle ilgili olarak, gerekli tarafların katılımının ardından geliştirilen açık ve şeffaf yasal ve düzenleyici çerçevelere duyulan ihtiyacı vurgulamak önemlidir.

Bu, sektörün rekabet gücünü koruyan ve ihracat, büyüme ve istihdam yaratma fırsatları yaratan önlemleri oluşturur.

Aşağıdaki kapsamlı olmayan liste, ülkelerin benimseyebileceği bazı politika önerileri örneklerini özetlemektedir:

i.    Elektrik üretimi için gereken yenilenebilir kaynakların eklenebilirliğini sağlarken, yeşil hidrojen elektrolizör kapasitesi için hedefler belirlemek gibi yeşil hidrojenin enerji karışımına katılım hedeflerini belirleyin.

ii.    Emisyon azaltma hedefleriyle uyumlu olması veya eksikliklerin giderilmesi (yenilenebilir enerjileri sınırlayan yinelenen iletim sistemi darboğazları) halinde mevcut altyapı varlıklarını kullanarak belirli yerlerde üretimin teşvik edilmesi.
iii.    Sermaye akışlarını çekmek için gerekli koşulları (açık ve istikrarlı kurallar yoluyla) yaratın.

iv.    Belirli sanayi ve ulaştırma segmentlerinde, sadece enerji verimliliği iyileştirmeleriyle elde edilemeyecek ek emisyon azaltma hedefleri belirleyin.

v.    Yeşil ürünlerin daha yüksek toplumsal değerini kabul edin ve bu değeri ücretlendirme planlarına yansıtın.

vi.    Emisyon yoğun teknolojilerin kademeli olarak azaltılması için plan yapın.

vii.    Özellikle havacılık sektörü için ve AB'de yapıldığı gibi, sentetik yakıtlar için kullanım hedefleri belirleyin ve bunların üretiminde yenilenebilir elektrik kullanılmasını ve karbon emisyonlarının mümkün olduğunca azaltılmasını sağlayın.

Son olarak, 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedeflerine ulaşılması, sadece bireysel ulusal stratejileri değil, aynı zamanda koordineli uluslararası eylemi ve farklı üretim süreçlerinde emisyon seviyeleri için tek tip ve kesin standartların oluşturulmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda, komşu ülkeler arasındaki sınır ötesi projeler, tamamlayıcılık sağlayarak ve bölgenin genel rekabet gücünü artırarak keşfedilmesi gereken ilginç bir yol olabilir.
 

Kaynak: GME açıklaması (2023)

Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik için Sertifikasyon Sürecinde Gezinme

Standardizasyon ve sertifikasyon, yeni teknolojilerin tanıtılmasında ve yeni pazarların geliştirilmesinde temel bir rol oynamaktadır. Standartlar güvenlik, ürün kullanımında güvenilirlik ve sürdürülebilirlik garantisi sağlar, böylece sürdürülebilir değer zincirlerine sahip bir hidrojen piyasasının kurulmasında kritik bir unsur olan itici gücü sağlar. Nihai kullanıcılar, güvenlik yönetmelikleri ve standartlarına uygunluğu sağlayan önlemlerin yanı sıra GH2'nin gerçek çevresel etkisi ve sürdürülebilirliği konusunda şeffaflık beklemektedir.

Hidrojen ve türevlerinin üretimi, kaynağı ve diğer sürdürülebilirlik konularıyla ilgili endişeleri artırmaktadır. Sonuç olarak, hidrojen ve türevlerinin karbon ayak izi ve menşei, sosyal ve çevresel/sürdürülebilirlik gerekliliklerinin yanı sıra standartlaştırılması gereken hususlardır. Sertifikasyon, bir tarafın çeşitli konularda sürdürülebilir olduğunu yazılı olarak teyit eden bir üçüncü taraf faaliyetidir ve sürdürülebilir ve sürdürülemez hidrojen arasında ayrım yapmak için bir araçtır.

Öncelikle, sertifikasyon programı akıllı ve tutarlı olmalı, ancak çok zorlayıcı olmamalıdır. Aksi takdirde, sertifikasyon GH2 üretimine yatırımı geciktirecektir. En azından elektriğin yenilenebilirliğini, tedarik zinciri boyunca düşük karbon ayak izini, teknoloji izlenebilirliğini ve üretim yerini sağlamalıdır. Su tüketimi, biyoçeşitlilik etkileri ve SKH'lere katkı gibi diğer bazı gereklilikler daha sonra dâhil edilebilir
 

GH2 ve türevleri için başarılı bir sertifikasyon programının ikinci önemli bileşeni, ölçeklenebilirliğini, şeffaflığını, bütünlüğünü, güvenini, tekrarlanabilirliğini ve başarısını sağlayan sistemik bir yapıdır. Program sahibi, açıkça tanımlanmış rol ve sorumluluklara sahip bir yönetişime sahip olmalı ve sera gazlarını ölçme metodolojisi ve yetkinliklerini, bağımsızlıklarını ve tarafsızlıklarını sağlayan üçüncü taraf bağımsız kuruluşları akredite etme kriterleri de dâhil olmak üzere denetim ve belgelendirme prosedürünü tanımlamalıdır.

Bugün, tutarlı bir sertifikasyon sistemi eksikliği söz konusudur, ancak aynı zamanda sertifikasyon programları da hızla gelişmektedir. Bazı programlar tamamen endüstriden ortaya çıkarken, diğerleri hükümet girişimlerine dayanmaktadır.

Standartlar ve sertifikasyon programları arasında, kapsam, zorunlu ve gönüllü kriterler açısından farklılıklar vardır ve çoğu sertifikasyon programı belirli bir ülke veya bölge için tasarlanmıştır. En önemli ve yaygın olarak kullanılan sertifikasyonlardan biri Yenilenebilir Enerji Direktifi (AB) 2018/2001 (RED II) uyarınca belirlenen sertifikasyondur.

Avrupa Birliği, yenilenebilir enerji için 2030 yılına kadar ulaşılması gereken zorunlu hedefler belirlemiştir (yenilenebilir kaynaklardan yüzde 32 enerji ve ulaşım sektöründe yakıt tedarikçileri için yenilenebilir kaynaklardan yüzde 14 enerji).¹⁹ Ulaşım için yenilenebilir biyolojik olmayan kaynaklardan elde edilen sıvı ve gaz yakıtlar (RFNBO), AB hedefini karşılama seçeneklerinden biridir ve yenilenebilir hidrojen ile amonyak ve metanol gibi türevlerini içerir.

¹⁹ Avrupa Komisyonu. Nd. Yenilenebilir enerji hedefleri

Buna ek olarak, 12 Eylül 2023 tarihinde Avrupa Parlamentosu üyeleri, Yenilenebilir Enerji Direktifi'nde (RED III) yapılanan ve RFNBO tanımından ulaştırma sektörüyle sınırlandırmayı kaldıran, ulaştırma sektöründe RFNBO kullanımı için bir alt hedefle (en az yüzde 1) yenilenebilir enerji hedeflerini artıran ve 2030 yılına kadar sanayide kullanılan hidrojenin yüzde 42'sinin RFNBO'lardan gelmesini (2035 yılına kadar yüzde 60) hedefleyen değişiklikleri resmen onayladı.

Bu senaryo, 2030 ve 2035'e kadar yenilenebilir hidrojen kullanımı için net bir talep tarafı potansiyeli belirlemiştir. Bu yakıtların büyük ölçekli üretimi, sürdürülebilirlikleri ve gerekli hidrojeni üretmek için elektrik talebinin fosil yakıt ithalatına bağımlılığı artırma riski konusunda endişelere yol açmaktadır.

Bu nedenle, biyolojik kökenli olmayan yenilenebilir sıvı ve gaz taşıma yakıtları üretmek için elektrik talebinin yenilenebilir kaynaklardan elde edilen ek elektrikle karşılanmasını (fosil bazlı elektrikten üretilen hidrojenin emisyon yoğunluğu, geleneksel süreçlerde doğal gazdan üretilen hidrojenin emisyon yoğunluğundan daha yüksektir) ve mevcut senaryoya kıyasla sera gazı azaltımının gerçek olmasını sağlamak önemlidir.

20 Haziran 2023 tarihinde Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde, RED II Direktifi kapsamında biyolojik kökenli olmayan yenilenebilir yakıtlar (RFNBO'lar) için sertifikasyon gerekliliklerini belirleyen iki yetki devri kanunu yayımlandı.

Söz konusu yetki devrine ilişkin düzenlemeler Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayımlandıktan 20 gün sonra yürürlüğe girmiştir.

İlk Yetkilendirilmiş Yasa, hidrojen, hidrojen bazlı yakıtlar veya diğer enerji taşıyıcılarının ne zaman RFNBO olarak kabul edilebileceğini tanımlamaktadır. Kurallar, bu yakıtların yalnızca elektrik ile RFNBO arasında doğrudan bir bağlantı olması veya elektriğin şebekeden alınması durumunda farklı kriterlere sahip yenilenebilir elektrikten üretilebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. İlk durumda, bir geçiş dönemi tanımlanmış olsa bile, yenilenebilir elektriğin "ek" olması gerekmektedir.

İkinci durumda, yenilenebilir elektrik üretimi ile RFNBO üretimi arasında zamansal ve coğrafi bir bağıntı olmalı ve yenilenebilir PPA'lar ile elektriğin yenilenebilir özelliklerinin gösterilmesi gerekmektedir. RFNBO üreten tesis, yenilenebilir elektriğin ortalama payının yüzde 90'dan fazla olduğu bir ihale bölgesinde bulunuyorsa veya RFNBO üretmek için kullanılan elektrik, yenilenebilir aşırı üretimin olduğu bir dönemde yeniden sevkiyat ihtiyacını azaltmaya katkıda bulunuyorsa, bu hükmün bazı istisnaları vardır.

İkinci Yetkilendirilmiş Yasa, RED II Direktifinde tanımlanan RFNBO'lar için emisyon eşiğini karşılamak üzere RFNBO'lardan kaynaklanan sera gazı emisyon tasarruflarının hesaplanmasına yönelik metodolojiyi belirlemektedir: fosil yakıt kıyaslama ölçütüne kıyasla yüzde 70 sera gazı tasarrufu. Emisyonların ve ilgili tasarrufların hesaplanmasına yönelik metodolojinin yakıtların tüm yaşam döngüsünü dikkate aldığını, ancak makine ve donanım imalatından kaynaklanan emisyonları dikkate almadığını vurgulamak önemlidir.

2018/2001 (RED II) sayılı Direktif (AB), sertifikasyonun Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmış bir programa göre yapılmasını gerektirmektedir. Şu anda RFNBO için Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmış AT tarafından tanınan bir program bulunmamaktadır.

Sonuç olarak, sertifikasyon, hidrojen için küresel bir pazarın geliştirilmesinin önemli bir parçasıdır.

Sertifikasyon sayesinde hidrojen tedarik zincirindeki kuruluşlar
•    Hidrojenin sera gazı ve yenilenebilir kaynak açısından sürdürülebilirliğinin sağlanması.
•    Çevresel yönetim sergileyin.
•    Hükümetlerden teşvik alın.
•    Tüketicilerin, müşterilerin ve yatırımcıların ilgisini kazanın.
•    Kamu Makamlarının onayını alın.

Örneğin, RFNBO tedarik zincirindeki kuruluşlar sertifikasyon için başvuruda bulunabilirler:
•    Kullanılan elektriğin yenilenebilir kaynaklı olması.
•    Fosil yakıtlara kıyasla minimum sera gazı emisyonu tasarrufu.
•    Sürdürülebilir malzemenin tedarik zincirleri boyunca izlenebilirliği.

Uyumlu ve uyumlaştırılmış bir sertifikasyon programına hala ihtiyaç vardır ve bu amaçla Avrupa Komisyonu'nun RED II'si hidrojen sertifikasyonu için en iyi uygulama örneği olarak kullanılabilir.

2.4.    Pazara giden yolun finansmanı

Finans sektörü, teknoloji gelişimini hızlandırmak ve hidrojen pazarının konsolidasyonunu sağlamak amacıyla yeterli mali kaynakları yeşil hidrojen yatırımlarına yönlendirmek için kilit bir role sahiptir. Bununla birlikte, GH2 genişlemesinin mevcut erken aşamasında, özel yatırımlar, yeni teknolojilerin mümkün olan en kısa sürede istenen olgunluk seviyesine ulaşmasını hızlandırmak için hala çok sınırlı görünmektedir.

Finansal açıdan bakıldığında, GH2 için iş durumu, değer zincirindeki çoklu riskler nedeniyle henüz rekabetçi değildir. Bu riskler kabaca şu şekilde gruplandırılabilir: elektrolizöre kadar yenilenebilir enerjiyi etkileyen riskler, hidrojen üretimiyle ilgili riskler - elektroliz veya tuzdan arındırma gibi - ilgili taşıma ve depolama altyapılarıyla ilgili riskler ve alıcılarla bağlantılı riskler. Bu risklerden bazıları gri hidrojenle de ilişkilendirilebilirse de (emtia ve mevzuat değişiklikleri açısından daha da yüksek riskler ortaya çıkarabilir), bazıları yenilenebilir enerji veya elektrolizörlerle ilgili olanlar gibi yeşil hidrojene özgüdür. Bu riskler, yeşil hidrojenin iş durumunu hâlâ zayıf kılmakla kalmıyor, aynı zamanda gri hidrojene kıyasla daha az rekabetçi hale getiriyor. Dünya Bankası'nın tahminlerine göre, 2050 yılına kadar hidrojen üretimini artırmak için küresel çapta 30 ton/USD'ye kadar yatırıma ihtiyaç duyulacağı düşünüldüğünde, finans sektörü için çabanın boyutu oldukça zorludur.<sup>20

20</sup> Energypost.eu. 2023. Küresel olarak Yenilenebilir Hidrojenin Finansmanı: 2030'a kadar sadece ihtiyaçlar 150 milyar dolar/yıl

Bu bağlamda, yatırımcılar için riskleri azaltırken, talebi canlandırmak ve pekiştirmek için uzun vadeli alım sözleşmelerini güvence altına almak en önemli öncelik gibi görünmektedir. Finansman konularıyla doğrudan ilgili olmasa bile, talebin nasıl hızlandırılacağı GH2 piyasasını teşvik etmek için en zorlayıcı konudur. Ancak bu bir dereceye kadar tavuk-yumurta meselesidir: yeşil hidrojene talep yoktur çünkü şu anda rekabetçi değildir ve alıcılardan talep gelmediği için yatırımlar yeterince teşvik edilmemektedir. Bu, bazı ülkelerin elektrikli araçlar ve şarj istasyonları konusunda yaşadıklarına benzer bir durumdur: tüccar bazında şarj istasyonlarına yapılan büyük yatırımlar, önemli sayıda elektrikli araç bunları kullanmadıkça ödüllendirici değildir, ancak aynı zamanda - fiyat ve teknoloji kısıtlamaları arasında - iyi dağıtılmış bir şarj ağı mevcut olmadıkça elektrikli araçlar müşteriler için uygun bir seçim olmayacaktır: sonuç, elektrikli araçların yayılmasını yavaşlatmak için maliyet eğrisini daha da geciktirmektir.

Yeşil ve gri hidrojen arasındaki maliyet farkını telafi etmek için iki olası tamamlayıcı önlem, yeşil hidrojen üretimini sübvanse etmek veya gri hidrojeni, örneğin karbon vergisi gibi karbon emisyonu fiyatlandırması yoluyla daha pahalı hale getirmektir. Her durumda, müşterilerin ve nihai kullanıcıların temiz bir ürün için karbon yoğun bir üründen daha yüksek bir fiyat ödemeye istekli olmaları, yeşil ve gri hidrojen arasındaki açığı kapatmada kesinleşmiş herhangi bir düzenleyici önlemden her zaman daha etkilidir.

Yenilenebilir enerji maliyeti ve sermaye maliyeti kesinlikle GH2yatırımlarının temel bileşenleridir. Bu nedenle, bol ve rekabetçi yenilenebilir kaynaklar bakımından zengin olan bazı gelişmekte olan ülkeler, örneğin Avrupa gibi bazı olgun pazarlara kıyasla GH2üretimi için bir avantaja sahiptir, ancak aynı zamanda bu elverişli durum, bu bölgelerdeki yatırımcılar için algılanan daha yüksek riskler nedeniyle daha yüksek bir sermaye maliyeti ile tamamen olmasa da kısmen telafi edilebilir. Risk-getiri profilini düşürmek ve GH2 yatırımlarını hızlandırmak için birçok farklı araç kullanılabilir.

Güç Satın Alma Anlaşmaları (PPA'lar) yenilenebilir enerji alıcıları için arz belirsizliğini sınırlamak için klasik bir araçtır, ancak aynı zamanda yenilenebilir yatırımcılar için risk profilini düşürmeye yardımcı olurlar; bu bağlamda elektrolizör yatırımcıları için arz riskinden korunmak için yararlı bir araç olabilir. Talep tarafı riski söz konusu olduğunda, ilk koruma, talebi artırmak ve GH2 kullanımını, örneğin yenilenebilir enerjinin aşırı üretimi durumunda, azaltılması zor sektörlerden ağır hizmet taşımacılığı sektörüne, yan hizmetlere, şebeke stabilizasyonundan enerji depolamaya kadar çeşitli sektörlere genişletmek için politika ve düzenleyici önlemler uygulamak olacaktır.

GH2 yatırımları uzun vadeli ve sermaye yoğun olduğundan, emeklilik fonları ve sigorta şirketleri gibi kurumsal yatırımcılar, özel şirketlerle birlikte uygun bir finansal kaynak kaynağı olarak görünmektedir. Aynı zamanda, GH2 için risk profili, sadece politik ve düzenleyici riskler nedeniyle değil, aynı zamanda gelişmekte olan hidrojen piyasasının içsel riskleri nedeniyle de bu kurumların kabul edebileceğinden daha yüksektir. Uzun vadeli yatırımcılar için GH2'nin mevcut ve kabul edilebilir riskleri arasındaki uyumsuzluğun üstesinden gelmek için, en azından aradaki fark kapanana kadar, karma finansman araçları öngörülmelidir. Aslında, özel projeler ve programlar için kamu finansmanının özel kaynaklarla karıştırılması, uzun vadeli yatırımcılar için risk profilini hafifletebilir. Bu bağlamda, Dünya Bankası, Afrika Kalkınma Bankası veya Avrupa Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Bankası gibi kalkınma bankaları ve kamu finansman kurumları, diğerlerinin yanı sıra, GH2gelişimine yeterli kaynak aktarmak için ulusal hükümetler ve özel şirketlerle birlikte dâhil olabilir. MENA bölgesi gibi yenilenebilir kaynaklar ve arazi mevcudiyeti açısından en elverişli koşullara sahip gelişmekte olan ülkelere odaklanılabilir ve hibeler, öz sermaye katkıları, sermaye benzeri borçlar, teminatsız krediler veya tahviller, imtiyazlı finansman ve diğerleri gibi çeşitli araçlar kullanılabilir.

Elbette bu araçlar sera gazı emisyonlarının azaltılmasını sübvanse etmenin bir yolu olduğundan ve riskleri azaltmak için sübvansiyonları en üst düzeye çıkarmak isteyen özel şirketler ile kamu finansmanına başvuruyu sınırlandırmak için özel katılımı ve kaldıracı en üst düzeye çıkarmak isteyen kamu kurumları ve hükümetler arasında bir çıkar çatışması bulunduğundan, yatırımlara yeterli mali kaynak aktarmak ve bu kaynakları verimsiz veya olası olmayan programlara tahsis etme riskini en aza indirmek için kamu ve özel kaynaklar arasında en verimli dengeyi sağlamak kilit öneme sahiptir.
 


Kısaltmalar Listesi



Kaynaklar:

1.    Afrika Düzenleme Okulu (ASR). 2022. COP27 Afrika'da Yeşil Hidrojenin gelişimini hızlandırdı mı? [çevrimiçi] Erişim adresi: https://fsr.eui.eu/has-cop27-accelerated-the- development-of-green-hydrogen-in- africa/#:~:text=Africa%20has%2040%25%20of%20the,the20world's%20green%20h ydrogen%20market. [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
2.    AFRY, RINA. 2023. Körfez'den Avrupa'ya hidrojen boru hattı: kullanım durumu ve fizibilite değerlendirmeleri [çevrimiçi] Erişim adresi: https://afry.com/sites/default/files/2023- 06/3355_afry_and_rina_joint_discussion_paper_hydrogen_pipeline_from_the_gulf_to_euro pe_use_case_and_feasibility_considerations_june_2023.pdf [Erişim tarihi: 7 Kasım 2023]
3.    Bhandari, Trudewind, & Zapp. 2014. Elektroliz yoluyla hidrojen üretiminin yaşam döngüsü değerlendirmesi:     Areview    [çevrimiçi]    Mevcut    https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S095965261300509X [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
4.    DNV. 2022. Yeşil Hidrojen Üretimi [çevrimiçi] Şu adresten erişilebilir: https://www.dnv.com/about/statistics-and-insights/hydrogen.html [Erişim tarihi 6
Kasım 2023]
5.    Mısır Petrol ve Gaz. 2023. Yeşil Hidrojen Stratejisi: Boosting Private Sector Contribution to Green Energy [online] Available at: https://egyptoil-gas.com/features/green-hydrogen- strategy-boosting-private-sector-contribution-to-green- energy/#:~:text=In%20May%202023%2C%20Egyptian%20Minister,projects%20and%20their%20related%20ventures. [Erişim tarihi 7 Kasım 2023]
6.    Energypost.eu. 2023. Yenilenebilir Hidrojenin Küresel Olarak Finanse Edilmesi: 2030'a kadar sadece ihtiyaçlar
150 milyar dolar/yıl [çevrimiçi] Erişim adresi: https://energypost.eu/financing-renewable-hydrogen- globally-ramp-up-to-2030-only-needs-150bn-year/ [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
7.    Avrupa Komisyonu (EC). 2022. COP27: AB ve Mısır temiz     enerjiye geçiş konusunda işbirliğini arttırıyor    [çevrimiçi]    Mevcut    https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_6925 [Erişim tarihi: 6
Kasım 2023]
8.    Avrupa Komisyonu (EC). Nd. Yenilenebilir enerji hedefleri [çevrimiçi] Erişim adresi: https://energy.ec.europa.eu/topics/renewable-energy/renewable-energy-directive- targets-and-rules/renewable-energy-targets_tr
9.    Yeşil Hidrojen Organizasyonu. 2022. Afrika'nın Yeşil Hidrojen Potansiyeli [çevrimiçi] Şu adresten erişilebilir: https://climatechampions.unfccc.int/wp-content/uploads/2022/11/AGHA-Green- Hydrogen-Potential-v2_Final.pdf [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
10.    Hidrojen Konseyi. 2022. Net sıfır için hidrojen [çevrimiçi] Şu adresten erişilebilir: https://hydrogencouncil.com/wp-content/uploads/2021/11/Hydrogen-for-Net-Zero.pdf [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
11.    Uluslararası Enerji Ajansı (IEA). 2022. World Energy Outlook [online] Available at: https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2022 [Accessed 6 November 2023]
12.    Uluslararası Enerji Ajansı (IEA). 2019. The Future of Hydrogen [online] Available at: https://www.iea.org/reports/the-future-of-hydrogen [Accessed 6 November 2023]
 
13.    Uluslararası Enerji Ajansı (IEA). 2021. Amonyak Teknolojisi Yol Haritası [çevrimiçi] Available at: https://www.iea.org/reports/ammonia-technology-roadmap [Accessed 6 November 2023]
14.    Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA). 2022. Hydrogen [online] Available at: https://www.irena.org/Energy-Transition/Technology/Hydrogen [Accessed 6 November 2023]
15.    Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA). 2022. 1,5°C İklim Hedefine Ulaşmak için Küresel Hidrojen Ticareti: 2050 Ticaret Görünümü ve İzlenecek Yol [çevrimiçi] Erişim adresi: https://www.irena.org/publications/2022/Jul/Global-Hydrogen-Trade-Outlook [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
16.    Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA). 2020. Yeşil Hidrojen: Politika oluşturma için bir rehber    [çevrimiçi]    Availableat    :    https://www.irena.org/-
/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2020/Nov/IRENA_Green_hydrogen_policy_20 20.pdf [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
17.    Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA). 2021. İnovasyon Görünümü: Yenilenebilir Amonyak    [çevrimiçi]    Mevcut    https://www.irena.org/publications/2022/May/Innovation-Outlook-Renewable- Amonyak [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
18.    Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA).    2023. Yenilenebilir enerji için planlama ve beklentiler    :     Kuzey     Afrika        [çevrimiçi]    Mevcut    https://www.irena.org/Publications/2023/Jan/Planning-and-prospects-for-renewable- power-North-Africa [Erişim tarihi: 7 Kasım 2023]
19.    Fas Krallığı. 2021. Feuille de route Hydrogène vert [çevrimiçi] Erişim adresi: https://www.mem.gov.ma/Lists/Lst_rapports/Attachments/36/Feuille%20de%20route
20de%20hydrog%C3%A8ne%20vert.pdf [Erişim tarihi 7 Kasım 2023]
20.    Kishk. 2022. Hidrojen Üretimi ve Dağıtımında Son Durum ve Teknolojiler [çevrimiçi] Erişim adresi: https://aaltodoc.aalto.fi/handle/123456789/119406 [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
21.    MAP ECOLOGY (Agence Marocaine de presse). 2022. COP 27: Faslı ve İsrailli şirketler Fas'ta yeşil hidrojen üretimi için anlaşma imzaladı    [çevrimiçi] Erişim adresi: https://mapecology.ma/en/event/cop-27-two-moroccan-israeli-companies-ink- agreement-produce-green-hydrogen-morocco/ [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
22.    MASDAR. Abu Dabi Sürdürülebilirlik Haftası (ADSW). 2022. Afrika'nın yeşil enerji devrimi. Afrika'nın kullanılmayan yenilenebilir kaynaklarını açığa çıkarmada hidrojenin rolü. [çevrimiçi] Erişim adresi: https://www.lemoci.com/wp-content/uploads/2022/11/Report-Africas-Green-Energy- Revolution-3.pdf [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
23.    Metanol Enstitüsü. 2020. Metanol: Geleceğe Hazır Bir Yakıt Metanol Enstitüsü için Hazırlanmış Bir Astar    [çevrimiçi]    Availableat    :    https://www.methanol.org/wp- content/uploads/2020/03/Future-Fuel-Strategies-Methanol-Automotive-Fuel- Primer.pdf [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
24.    Mohamed Sayed. 2022. Mısır'da Yeşil Hidrojen Girişimleri ve Zorluklar [çevrimiçi] Şu adresten erişilebilir: https://www.linkedin.com/pulse/green-hydrogen-initiatives-challenges- egypt-mohamed-sayed-msc-pmp [Erişim tarihi 6 Kasım 2023]
 
25.    Panagiotis Kosmopoulos, Stelios Kazadzis, Hesham El-Askary. 2018. Mısır Güneş Atlası [online]    Mevcut    http://www.nrea.gov.eg/Content/files/SOLAR%20ATLAS%202018%20digital1.pdf [Erişim tarihi: 7 Kasım 2023]
26.    RES4Africa. 2022. Fas'ta Yeşil Hidrojen: Ulusal Yol Haritasını uygulamak için Politika Önerileri [çevrimiçi] Şu adresten erişilebilir: https://res4africa.org/wp- content/uploads/2023/04/GreenHydrogenMorocco_RES4Med_July2022.pdf [Erişim tarihi 7 Kasım 2023]
27.    S&P Global. 2023. Amonyak Pazarı 2050'ye Kadar Üçe Katlanacak ve Büyümenin Neredeyse Tamamı Düşük Karbonlu Arzdan Kaynaklanacak [çevrimiçi] Erişim adresi: https://press.spglobal.com/2023-07-11- Ammonia-Market-to-Triple-by-2050-with-Nearly-All-Growth-Coming-from-Low-Carbon- Supply [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
28.    UNIDO. 2023. Mısır'da düşük karbonlu hidrojen üretimi, talebi, iş modelleri ve     değer zincirinin değerlendirilmesi    [çevrimiçi]    Mevcut    https://www.unido.org/sites/default/files/files/2023-06/Low-Carbon-Hydrogen- Assessments-in-Egypt-Highlights-UNIDO.pdf?_token=536161970 [Erişim tarihi: 7 Kasım 2023]
29.    Vincent & Bessarabob. 2018. Anyon değişim membranı elektrolizi ile düşük maliyetli hidrojen üretimi:     Areview    [çevrimiçi]    Mevcut    https://ideas.repec.org/a/eee/rensus/v81y2018ip2p1690-1704.html [Erişim tarihi: 6 Kasım 2023]
30.    Dünya Çelik Birliği. 2022. World Steel in Figures [online] Available at: https://worldsteel.org/steel-topics/statistics/world-steel-in-figures-2022/ [Accessed 6 November 2023]

Katkıda Bulunanlar

RES4 Afrika Vakfı: Dario Garofalo, Paolo Cutrone, Cristiana Lisi AFRY
Yönetim Danışmanlığı: Gaia Stigliani, Fabio Giovanni Parisi CESI: Bruno Cova, Silvia Corigliano, Luca Migliorini
Grupo Mercados Energéticos Consultores (GME): Laura Souilla, Francisco Baqueriza, Erick Amkoa
Prysmian Group: İlhan Öztürk, Xavier Vallez
RINA: Laura Severino, Manuela Gussoni, Filippo Cirilli

Bu raporu okumak ve katkıda bulunmak için zaman ayıran tüm ortaklara ve uzmanlara özel teşekkürler: Enel Green Power: Filippo Bartoloni, Hammi Ibtissem, David Armaroli, Tommaso Grisi RES4 Afrika Vakfı: Rima Jreich

Bu belge RES4 Afrika Vakfı'nın bağımsız bir analizi olarak hazırlanmıştır. Bu belge ile ilgili olarak (ihmal dâhil) hiçbir sorumluluk kabul etmiyoruz. 

RES4Africa Vakfı ve ortakları

© 2023 RES4Africa Foundation. Tüm hakları saklıdır.