LED Esaslı Aydınlatma Armatürlerinin Performans Değerlendirme Kılavuzu Yazı Dizisi-1

LED Esaslı Aydınlatma Armatürlerinin
Performans Değerlendirme Kılavuzu

Yazı Dizisi-1

Bu kılavuz LightingEurope üyelerinin katkı ve desteği ile hazırlanmış olup. Aydınlatma Gereçleri İmalatçıları Derneği (AGİD), LightingEurope kurucu üyesidir.

Aydınlatma Gereçleri İmalatçıları Derneği olarak üyesi olduğumuz LightingEurope tarafından tüm üyelerin desteği ile hazırlanan bu kılavuzun amacı, aydınlatma projeleri için kullanılması amaçlanan LED esaslı aydınlatma armatürlerinin kullanıcılarına (Aydınlatma tasarımcıları, şartnameleri hazırlayanlar, son kullanıcılar, satın almacılar vb.) kılavuzluk edebilecek bilgiler sağlamaktır. ‘Elmanın elmayla’ karşılaştırılmasını ve aydınlatma tasarımları, ihale teknik şartnameleri hazırlanırken üreticilerin performans verilerinin kolay değerlendirilmesini sağlamaktadır. Eğer sizde bu kullanıcılardan biri iseniz kılavuzu okumaya ve dağıtımına destek olmaya davet ediyorum.

Zeynep Akkaya

Elektrik Tesisat Portalı, ETP – Aydınlatma Çalışma Grubu olarak “Elma ile Elmanın karşılaştırılmasını sağlamak amacıyla “ aydınlatma armatür kullanıcılarına yol gösterecek, aydınlatma tasarımları ve ihale teknik şartnamelerinde üreticilerin performans verilerinin değerlendirilmesini sağlayacak bu çalışmayı destekliyor ve aydınlatma sektörümüze değer katacak nitelikli aydınlatma armatürü çalışmalarımızı bu teknik kılavuz paralelinde gerçekleştirmeye devam ediyoruz.

Sabri Günaydın Hakan Ünsalan

Kılavuz Hakkında Yasal Sorumluluk Sınırı

Bu bilgiler, sadece ilgi konularına ilişkin genel kılavuz niteliğindedir. Bilgilerin güvenilir kaynaklardan edinilmesini sağlamak için elimizden gelen gayreti göstermiş olsak da, LightingEurope herhangi bir hatadan veya eksiklikten veya bu bilgilerin kullanımının yaratacağı sonuçlardan sorumlu değildir.

Bu belgenin içeriği sadece bir tavsiyedir ve herhangi bir tarafı bağlayıcı değildir. LightingEurope üyeleri, bu belgeye bağlı kalmak zorunda değildirler.

Bu bilgiler; eksiksizlik, doğruluk ve güncellik konusunda veya bu bilgilerin kullanımından kaynaklanan sonuçlar konusunda herhangi bir teminat ve performans, ticarete uygunluk ve belli bir amaca uygunluk garantileri de dâhil olmak, fakat bunlarla sınırlı olmamak üzere açık veya örtülü herhangi bir garanti verilmeden sunulmaktadır.

LightingEurope, ilgili ortaklıkları veya şirketleri veya bunların ortakları, temsilcileri veya çalışanları bu bilgilere dayanılarak alınan herhangi bir karar veya gerçekleştirilen herhangi bir işlem için veya dolaylı veya özel ya da zarar olasılığı bildirilmiş olsa bile benzeri zararlar için size veya başka herhangi bir kişiye karşı sorumlu olmayacaklardır.

Yönetici Özeti

Bu teknik kılavuzun amacı, aydınlatma tasarımları için kullanılması amaçlanan LED esaslı aydınlatma armatürlerinin kullanıcılarına (Aydınlatma tasarımcıları, şartnameleri hazırlayanlar, son kullanıcılar, satın almacılar vb.) kılavuzluk edebilecek bilgiler sağlamaktır. ‘Elmanın elmayla’ karşılaştırılmasını ve aydınlatma tasarımları ve ihale teknik şartnameleri hazırlanırken üreticilerin performans verilerinin kolay değerlendirilmesini sağlamaktadır.

“Faydalı ömür” (faydalı hayat) performansı gerekliliklerinin açıklanmasına özellikle vurgu yapılmaktadır. Kılavuzda, LED esaslı aydınlatma armatürlerine ilişkin bir dizi sabit performans verisi tavsiye edilmektedir. Bu veri dizisi, aydınlatma uygulama tasarımı için gerekli bilgiler üzerinde odaklanmaktadır.

Kılavuzun İçeriği

1.Giriş

2. Aydınlatma Gereklilikleri

2.1 Aydınlatma Armatürünün Performans Parametreleri (IEC, CENELEC standartlarına göre)

2.2 Aydınlatma Uygulamasının Gereklilikleri (CEN standartlarına göre)

3. Ömürle İlgili Hususlar

3.1 Işık Akısının ve Verimliliğinin Kademeli Bozulması
3.2 Işık Akısının ve Verimliliğinin Ani Bozulması
3.3 Ömür Neden Her Zaman Önemli Bir Faktör Değildir
3.4 Farklı Uygulamalarda Bakım Faktörüyle İlgili Hususlar

4. Lighting Europe ’un Tavsiyeleri

4.1 Tavsiye Edilen Başlangıç Performans Verileri
4.2 Tavsiye Edilen Faydalı Ömür Performans Verileri

Ek A: Terimler, Tanımlar ve Referanslar
Ek B: EN Standartlarına Göre Uygulama Gereklilikleri
Ek C: Örnek Veri Formu – LED Aydınlatma Performansı Verileri

1. Giriş: LED Esaslı Aydınlatma Armatürlerinin Performanslarının Değerlendirilmesi

Son yıllarda, LED esaslı aydınlatma armatürlerinin kullanımında önemli bir artış oldu. Önceleri, LED esaslı aydınlatma armatürlerinin performansını ölçmeye veya karşılaştırmaya yönelik herhangi bir standart mevcut değildi. Hangi LED esaslı aydınlatma armatürünün seçilmesi gerektiği konusunda müşteriler arasında kafa karışıklığı yaşanıyor.

Bununla birlikte, LED teknolojisinin kalitesinin büyük bir hızla artmasına ve uygulama konusunda değişiklik olmamasına karşın, ürün bilgileri gereksiz şekilde karmaşıklığını korudu. Bu bakımdan, profesyonel pazarın ana zorluğu, LED esaslı aydınlatma armatürlerinin kullanıcılarının, aydınlatma tasarımları veya ihale şartnameleri hazırlarken farklı imalatçıların performans verilerini değerlendirme şeklini geliştirmektir. Bugün, çoğunlukla ve hiç de akılcı olmayan bir şekilde elmalarla armutları karşılaştırıyorlar.

LED esaslı aydınlatma armatürlerinin nasıl performans göstereceklerine ve yıllara yayılan kullanım süreleri boyunca beyan özelliklerini ne kadar süre koruyabileceklerine dair güven duymak için hem ‘başlangıç’ hem ‘faydalı ömür’ performans verilerinin değerlendirilmesi gerekiyor.

Şekil 1 – LED esaslı aydınlatma armatürlerinin ‘başlangıç’ ve ‘faydalı ömür’ performansının değerlendirilmesi

Şimdiki haliyle, LED esaslı aydınlatma armatürlerin değerlendirilmesi iki ana nedenle karmaşıktır:

Ürünlerin performansını açıklamak için farklı teknik tanımların ve ilgili parametrelerin kullanılması ve bu nedenle karşılaştırılmalarının güç olması (örneğin, armatür verileri yerine yanlış bir şekilde LED modülünün veya ışık kaynağının kullanımı);

Bir ürün için yapılan teknik proje seçimleri, faydalı ömür boyunca performans bakımından yüksek bir farklılık yaratabiliyor.

LightingEurope, iyi aydınlatma projesinin ihtiyaçlarını destekleyen ve bir ürünle diğerinin karşılaştırılmasını kolaylaştıran basitleştirilmiş performans ölçüm birimlerinin tesis edilmesinin profesyonel piyasaya değer katacağı görüşündedir.

Farklı birtakım tanımların kullanılmasından kaynaklanan kafa karışıklığı, LED esaslı aydınlatma armatürlerin performansına dair en güncel IEC/EN/TS EN standartları takip edilerek giderilebilir. Bu standartlar, ‘Ne ’ yayınlanacağına ve ‘nasıl’ bir dizi karşılaştırılabilir ürün teknik özelliklerine ulaşılabileceğine (ölçüm ve/veya hesaplama yöntemi) dair rehber niteliğinde bilgiler vermektedirler.

2. Aydınlatma Gereklilikleri

İyi aydınlatma tasarımı hesaplamaları, standartlaştırılmış ve bu nedenle karşılaştırılabilir olan verilere dayanan farklı teknik ürün parametreleri gerektirmektedir. LED esaslı aydınlatma armatürlerine ilişkin IEC 62722-2-1 Performans gereklilikleri, aydınlatma projelerinin planlanması için kullanılması gereken ilgili ‘başlangıç’ ve ‘faydalı ömür’ ürün bilgisi parametrelerine genel bir bakış sunmaktadır.

2.1 Aydınlatma Armatürü Performans Parametreleri (IEC/CENELEC uyarınca)

IEC 62722-2-1’de açıklanan ilgili ürün bilgisi parametreleri:

Beyan giriş gücü (W olarak P)
Beyan ışık akısı (Im olarak Φ)
Beyan ışıksal verim (Im/W olarak η)
Beyan ışık şiddeti (cd veya cd/klm olarak)
Beyan renk sıcaklığı (K’da T_cp)
Beyan renksel geriverim endeksi (CRI)
Aydınlatma performansına göre ortam sıcaklığı (^oC olarak tq)
Beyan ortalama faydalı ömür (saat olarak Lx; x terimi, % olarak ilgili bakım faktöründe ki beyan ışık akısı içindir)
Beyan ani bozulma değeri (% olarak)

Bu bağlamda, ‘beyan ’ ifadesi, LED esaslı aydınlatma armatürünün imalatçı tarafından beyan edilen ve öngörülmüş koşullar altında çalıştırıldığında sözkonusu olan parametre değeridir. Performans verileri beyan edilen t_q değeri, 25^oC bile olsa daima rapor edilecektir. Uygulamalar 25^oC dışında t_q sıcaklıkları gerektirdiklerinde, bu spesifik t_q sıcaklıklarına ait var olan performansı yansıtmak için bütün performans verilerine gerek duyulur.

Elmayla elmanın karşılaştırılmasını sağlamak için, LightingEurope, performans verilerinin daima 25^oC’nin bir tq değerinde beyan edilmesi gerektiğini tavsiye etmektedir. İmalatçılar, farklı t_q değerlerinde ek performans verisi dizileri beyan edebilirler.

Bu bölümde, aydınlatma projesi hesaplamaları için girdi olarak kullanılabilecek başlangıç aydınlatma armatürü performans parametreleri (1-7) açıklanmaktadır. Faydalı ömür aydınlatma armatürü performans parametreleri (8-9) ise Ömür Hususları başlıklı madde 3’te açıklanmaktadır. Ek A, ölçüm yöntemleri için standarda bir atıf dahil olmak üzere (ki bu genellikle EN 13032-4’dür) terimleri ve tanımı içermektedir.

Performans verilerine ilişkin genel yanlış beyan örnekleri şunlardır:

Komple aydınlatma armatürü için ışık akısı verimi yerine LED modülü için ışık akısı çıkışı.
Aydınlatma armatürünün içindeki kaynağın var olan çalışma sıcaklığına dayalı veri yerine LED modülünün veya ışık kaynağının 25^oC çalışma sıcaklığına dayalı veri.
Komple aydınlatma cihazı tarafından harcanan yerine LED modülünün veya ışık kaynağınınkine dayanan çalışma gücü.
Dahili kontrol donanımı içerenlerle uzaktan kontrol donanımı kullanan aydınlatma armatürleri arasında yanlış güç / verimlilik karşılaştırması.
Yanlış giriş gücü ile ışık akısı çıkış değerlerinin kombinasyonu sonucunda olması gerekenden fazla yükseltilmiş verim.

2.2 Aydınlatma Uygulaması Gereklilikleri (CEN ’e göre)

Bir uygulamanın en iyi çözüm olup olmadığını değerlendirirken, doğru aydınlatılan ortamın yaratılmasını sağlamak için neyin hesaplanması gerektiğini anlamamız gerekir.

Bir uygulama alanı için belirlenen aydınlatma çözümüne özgü özel gereksinimler olduğunda, aydınlatma tasarımı bu doğrultuda gerçekleştirilmelidir.

Bu durumda, belli bir aydınlatma ürününü değerlendirirken veri gereklilikleri uygulamaya yönelik olmalı ve aydınlatma çözümünün aydınlatma alanı için doğru olmasını sağlamak amacıyla hangi bilgilere gerek duyulduğunu dikkate alınmalıdır. Uygulama gerekliliklerinin güdümünde olmayan veriler ikinci derecede önemli görülmelidir.

Tablo 1, Avrupa standartlarına göre, her bir uygulama için hangi ürün gerekliliklerinin ilgili olduğunu ve bu gerekliliklerden hangisinin ürün verileri tarafından tamamen karşılanması gerektiğini ve dolayısıyla bir ürün bilgi formunda belirtilebileceğini göstermektedir.

Ek B, farklı EN / TS EN uygulama standartlarında belirtilen uygulama gerekliliklerine yönelik ayrıntılı bir genel bakış sağlamaktadır.

No.	TS EN 62722-2-1	TS EN 12464-1	TS EN 12464-2	TS EN 15193-1	TS EN 13201-2	TS EN 13201-5	TS EN 12193
1	Giriş Gücü			x		x
2	Işık Akısı	x	x		x		x
3	Aydınlatma Armatürü Verimliliği			x		x
4	Işık Şiddeti	x	x		x		x
5	Benzer Renk Sıcaklığı	x	x		x		x
6	Renksel Geriverim Endeksi	x	x		x		x
7	Ortam Sıcaklığı	Bu değer, yukarıdaki standartlar tarafından doğrudan gerekli görülmez, fakat aydınlatma uygulamasında doğru ve karşılaştırılabilir bir çalışma için temel olarak gereklidir.
8	Ortalama Faydalı Ömür (Zayıflama)	x	x	x	x		x
9	Ani Bozulma Değeri (Bozulmalar)	x	x		x		x

Tablo 1 – Aydınlatma uygulaması standartlarına doğrudan doğruya bağlı ürün verileri

Standartların Anahtarı

TS EN 62722-2-1: 2016 – Aydınlatma armatürü performansı – LED aydınlatma armatürleri için özel gereklilikler

TS EN 12464-1: 2013 – Işık ve Işıklandırma: İş mahallerinin aydınlatılması Bölüm 1: Kapalı alanlardaki iş mahalleri

TS EN 12464-2: 2014 – Işık ve aydınlatma: Çalışma yerlerinin aydınlatılması Bölüm 2: Açık çalışma alanları

TS EN 15193-1: 2017 – Binalardaki enerji performansı: Aydınlatma ile ilgili enerji gereklilikleri

TS EN 13201-2: 2016- Yol aydınlatması Bölüm 2: Performans gereklilikleri

TS EN 13201-5: 2016-Yol aydınlatması Bölüm 5. Enerji performansı göstergeleri

TS EN 12193: 2019- Aydınlatma ve ışık: Spor aydınlatması

Yukarıdaki standartların en güncel halleri, bu standartların güncel ekleri ve düzeltmeleri göz önüne alınır.

Bundan sonraki yazımıza "Ömürle İlgili Hususlar " ile devam edeceğiz.

Önceki Yazı Sonraki Yazı

Paylaş: